कर्म म्हणजे काय आणि ते कसे कार्य करते?

कर्म म्हणजे काय?

तुम्ही जन्माला आलात तेव्हापासून या क्षणापर्यंत - तुमचं कुटुंब, घर, मित्र, तुम्ही केलेल्या आणि न केलेल्या गोष्टी - या सगळ्या गोष्टी तुम्हाला प्रभावित करत असतात. प्रत्येक विचार, भावना आणि कृती फक्त तुमच्या आत असलेल्या पूर्वीच्या अनुभवातूनच येतात. यामुळे तुम्ही सध्या कोण आहात हे ठरते. तुमचा जीवनाबद्दलचा विचार, अनुभव आणि जाण हे सगळं तुम्ही आत्मसात केलेल्या गोष्टींमुळे ठरते.

जीवनातील भूतकाळातले ठसे हे तुमचा जन्म झाला त्या क्षणाच्याही खूप पलीकडचे असतात, पण तुमच्या सध्याच्या जाणीवेनुसार, किमान तुमच्या जन्मापासून आजपर्यंत, कोणत्या प्रकारचे पालक, कुटुंब आणि शिक्षण तुम्हाला लाभले, कोणत्या प्रकारची धार्मिक आणि सामाजिक पार्श्वभूमी, कोणत्या प्रकारची सांस्कृतिक वास्तविकता होती - हे सगळे ठसे तुमच्या आत उमटले आहेत. एखादी व्यक्ती केवळ तिच्या आत गेलेल्या माहितीच्या प्रकारांमुळे वेगळं व्यक्तिमत्व बनते. हेच कर्म आहे. या माहितीला पारंपारिकरित्या कर्म किंवा कार्मिक शरीर किंवा कारण शरीर म्हटले जाते - जे जीवनासाठी कारणीभूत ठरते.

कर्माचे प्रकार

ही माहिती अनेक पातळ्यांवर असते. कर्माचे चार आयाम आहेत, त्यापैकी दोन आत्ता सध्या महत्वाचे नाहीत. समजण्यासाठी आपण इतर दोन प्रकारांबद्दल बोलू शकतो.

संचित कर्म

संचित कर्म हे कर्मांचे भांडार आहे, जे एक-पेशीय प्राण्यांपासून आणि अगदी निर्जीव पदार्थांपासून सुरू होते, जिथून हे जीवन विकसित झाले आहे. सगळी माहिती तिथे आहे. जर तुम्ही डोळे बंद करून, पुरेसे जागरूक होऊन स्वतःच्या आत पाहिलंत, तर तुम्हाला विश्वाचं स्वरूप समजेल - तुम्ही ते विचारांनी पाहत आहात म्हणून नाही, तर ही माहिती शरीराच्या रचनेत उपस्थित असल्यामुळे ते दिसून येते. हे असे माहितीचे भांडार आहे, जे निर्मितीपर्यंत मागे जाते. तेच तुमचे संचित कर्म आहे. पण तुम्ही तुमचे भांडार घेऊन घाऊक व्यवहार करू नाही शकत, त्यासाठी तुमच्याकडे एक दुकान पाहिजे. ते “घाऊक दुकान” जे या जीवनासाठी आहे, त्याला प्रारब्ध असे म्हणतात.

प्रारब्ध कर्म 

प्रारब्ध कर्म म्हणजे या जन्मासाठी निश्चित केलेली काही माहिती. तुमच्या जीवनाच्या चैतन्यानुसार, जीवन हे ठरवते की, ते स्वतःसाठी किती माहिती घेऊ शकेल. निर्मिती खूप दयाळू आहे. जर तिने तुम्हाला तुमच्याकडे असलेले सगळे कर्म दिले, तर तुम्ही मरून पडाल. सध्या, बरेचजण असे आहेत, जे फक्त ३० - ४० वर्षांच्या साध्या आठवणींमुळे जीवनाला अगदी त्रासून गेले आहेत. जर त्यांना शंभरपट स्मृती दिल्या, तर ते जगणार सुद्धा नाहीत. निसर्ग तेवढेच प्रारब्ध देते जेवढे तुम्ही हाताळू शकता.

कर्मातून मुक्ती! 

तुमच्याकडे कोणतेही कर्म असो, ती मर्यादित शक्यता असते आणि तेच तुम्हाला मर्यादित व्यक्ती बनवते. तुम्ही ज्या कोणत्या प्रकारचा अनुभव घेतला आहे, मग तो द्वेष आणि राग असो, किंवा प्रेम आणि आनंद, त्यानुसार तुमचे व्यक्तिमत्व ठरते - सहसा प्रत्येक माणूस हा या दोन्हीचे एक जटिल मिश्रण असतो. एकदा का तुम्ही या कर्माच्या रचनेला एका ठराविक मर्यादेपलीकडे नेले की, स्वातंत्र्य नावाची अशी कोणतीच गोष्ट रहात नाही. तुम्ही जे काही करता ते भूतकाळामुळे ठरवले जाते. जर तुम्हाला मुक्तीच्या दिशेने जायचे असेल, तर पहिली गोष्ट म्हणजे कर्माची पकड आणि साखळी सैल करणे आवश्यक आहे. नाहीतर, काहीच हालचाल होणार नाही. 

तुम्ही हे कसे करणार? एक सोपा मार्ग म्हणजे शरीराच्या माध्यमातून कर्म मोडणे. जर तुमचे कर्म सकाळी ८ वाजता जागे होण्याचे असेल, तर तुम्ही ५ वाजताचा गजर लावा. तुमच्या शरीराचे कर्म असे आहे की, ते उठू इच्छित नाही. पण तुम्ही म्हणा , "नाही, मी उठणार आहे." ते उठले तरी तुमच्या शरीराला कॉफी प्यायची इच्छा होईल. पण तुम्ही त्याला थंड पाण्याची अंघोळ द्या. आता, तुम्ही जाणीवपूर्वक काहीतरी करून जुनी कर्म प्रक्रिया मोडून काढत आहात. तुम्हाला जे आवडते ते तुम्ही नकळतपणे करू शकता, नाही का? तुम्हाला जे आवडत नाही, ते तुम्हाला जाणीवपूर्वक करावे लागते. हा एकमेव मार्ग नाही, इतरही सूक्ष्म आणि अधिक प्रभावी मार्ग आहेत, मी तुम्हाला सर्वात ढोबळ मार्ग सांगत आहे.

अध्यात्म आणि कर्म

जेव्हा तुम्ही आध्यात्मिक मार्गावर येता, तेव्हा तुम्ही म्हणता, "मला माझ्या अंतिम गंतव्यस्थानी लवकरात लवकर पोहोचायचे आहे." तुम्हाला शंभर जन्म घ्यायची ईच्छा नाही. आणि या शंभर जन्मांच्या प्रक्रियेत तुम्ही कदाचित एवढे कर्म जमा कराल की, ते तुम्हाला आणखी शंभर जन्म पुरु शकेल. तुम्हाला लवकर जायचे आहे. एकदा का अध्यात्मिक प्रक्रिया सुरू झाली, जर दीक्षा एका विशिष्ट पद्धतीने दिली गेली आहे, तर त्यामुळे अशी शक्यता तयार होईल, जी अन्यथा तयार झाली नसती. तुम्ही अध्यात्मिक नसता तर अधिक शांततापूर्ण जीवन जगला असता, पण ते अधिक निर्जीव जीवन देखील असेल, जे जीवनापेक्षा मृत्यूच्या जास्त जवळचे असेल. मग, तुमच्या आतील मूलभूत काहीही न हलता, कदाचित तुम्ही अगदी आरामात निघून गेला असता.

याचा अर्थ - एकदा का तुम्ही आध्यात्मिक मार्गावर आलात की सगळ्या नकारात्मक गोष्टी घडतील असा आहे का? ते असे नाहीये. ते फक्त इतकेच आहे की, जेव्हा जीवन खूप जलद गतीने पुढे सरकते - असा वेग जो तुमच्या आजूबाजूच्या लोकांपेक्षा खूप जास्त आहे - तेव्हा तुम्हाला असे वाटते की, एखादा गोंधळ उडाला आहे. तुमच्याबाबतीत कोणताही गोंधळ उडत नाहीये. हे फक्त एवढेच आहे की, ते लोक सामान्य गतीने जात आहेत, पण तुमचे जीवन जलद गतीने चालले आहे.

बऱ्याच लोकांचा असा गैरसमज असतो की, एकदा का तुम्ही आध्यात्मिक मार्गावर आलात, की तुम्ही शांत व्हाल आणि सगळं काही स्पष्ट होईल. जर तुम्ही एखादी सोयीस्कर श्रद्धा प्रणाली अवलंबली आणि मनाने एक मार्गी बनलात, तर सगळं काही स्पष्ट वाटते. पण, जर तुम्ही खऱ्या अर्थाने आध्यात्मिक मार्गावर असाल, तर काहीही स्पष्ट नसेल. सगळं काही धुसर असेल. तुम्ही जितक्या वेगाने प्रवास करता, तितके ते अधिक धुसर होत जाते.

काही वर्षांपूर्वी, मी जर्मनीमध्ये होतो आणि आम्ही कार्यक्रम संपवल्यानंतर, मला गाडी चालवत फ्रान्सला जायचे होते, मी जिथे होतो तिथून ते ठिकाण सुमारे ४४० किलोमीटर अंतरावर होते. सामान्यतः या प्रवासाला पाच तास लागतात. माझा पाच तास रस्त्यावर काढण्याचा कोणताच हेतू नव्हता, म्हणून मी वेग वाढवला आणि आम्ही सुमारे २०० किलोमीटर प्रति तास वेगाने जात होतो. या भागात सभोवतालचे दृश्य सुंदर होते आणि मला वाटले की, मी त्याकडे पाहीन. मी माझे डोळे फिरवण्याचा प्रयत्न केला, पण सगळं काही धुसर होते आणि मी एका क्षणासाठीही माझे डोळे रस्त्यावरून काढू शकलो नाही. बर्फ पडत होते आणि आम्ही वेड्यासारखे जोरात गाडी चालवत होतो.

तुम्ही जितके जोरात जाता, तितके सगळं काही धुसर होत जाते आणि तुम्ही जे काही करत असता त्या वरून एका क्षणासाठीही नजर हटवू शकत नाही. तुम्हाला जर सभोवतालच्या परिसराचा आनंद घ्यायचा आहे, तर तुम्हाला आरामात आणि हळू जावे लागेल. जर तुम्हाला तुमच्या गंतव्यस्थानी लवकर पोहोचायचे आहे, तर तुम्ही वेग वाढवता. मग तुम्हाला काही दिसणार नाही. तुम्ही फक्त जात असता. आध्यात्मिक मार्ग असाच आहे. जर तुम्ही खरोखरच आध्यात्मिक मार्गावर असाल, तर तुमच्या आजूबाजूला सगळा गोंधळ असेल. पण तरी सुद्धा तुम्ही जात राहता, तर ते ठीक आहे. हे बरोबर आहे ना? जर हे बरोबर नसेल, तर तुम्ही उत्क्रांतीच्या गतीने जाऊ शकता. कदाचित त्यासाठी लाखो वर्ष लागतील आणि तुम्ही तिथे पोहोचाल.

ज्यांना लवकर पोहोचण्याची ईच्छा आहे, त्यांच्यासाठी एक प्रकारचा मार्ग आहे. ज्यांना लवकर पोहोचण्याची ईच्छा नाही, त्यांच्यासाठी दुसऱ्या प्रकारचा मार्ग आहे. तुम्हाला याची स्पष्टता हवी की, तुम्हाला काय हवे आहे. तुम्ही जर द्रुतगतीवर आहात आणि हळू जाण्याचा प्रयत्न केलात, तर तुम्ही चिरडले जाल. जर तुम्ही सावकाश गतीच्या मार्गावर आहात आणि वेगात जाण्याचा प्रयत्न केलात, तर तुम्हाला दंड होईल. प्रत्येक साधकाने नेहमीच हे ठरवायला हवे - त्याला फक्त रस्त्याचा आनंद घ्यायचा आहे की, त्याला पटकन गंतव्यस्थानी पोहोचायचे आहे?