“ માટી કહે કુંભારકો - કબીર દ્વારા લખેલી એક કવિતા”

માટી કહે કુમહરકો, તું ક્યાં રોંધે મોહે

એક દિન એસા આએગા, મૈ રૂંધુંગી તોહે

આયે હૈ સો જાયેંગે, રાજા રંક ફકીર

એક સિંહાસન ચઢ ચલે, એક બંધે જંજીર

કબીરનું સત્ય ભુલાઈ રહ્યું છે

સદગુરુ : આજે કબીરની જયંતિ છે. કબીર વ્યવસાયે વણકર હતા - એક મહાન સૂફી કવિ જે આજે પણ તેમની વિવિધ કવિતાઓ દ્વારા જીવંત છે. તેમણે લખેલી કે ગાયેલી કવિતા તેમના જીવનનો એક નાનો ભાગ છે. મોટાભાગે તે વણકર તરીકે કામ કરતા હતા. અહીં માત્ર તેમની કવિતા જ હોવાથી, લોકો એમ જ વિચારે છે કે તેમણે તે જ કર્યું. ના, તેનું જીવન કવિતામાં નહીં પણ વણાટની સગાઈમાં હતું. કાપડ જીવંત નથી રહેતું, પરંતુ અહીં અને ત્યાં, એક કવિતા અથવા શ્લોક હજી પણ જીવે છે. મને ખબર નથી કે કેટલી ખોવાઈ ગઇ છે, પરંતુ જે બાકી છે તે હજી અવિશ્વસનીય છે.

આવા અદ્ભુત માનવી હોવા છતાં, તેમની કવિતાઓ સિવાય આપણે તેમના વિશે વધુ જાણતા નથી. સ્વાભાવિક છે કે તે ગહન અનુભવોના માણસ હતા, ત્યાં કોઈ પ્રશ્ન નથી. પરંતુ તેમનું આખું જીવન તેમના મૃત્યુ સુધી અને તેનાથી પણ આગળ, લોકોમાં જે મહત્ત્વ હતું તે રહસ્યવાદ, જ્ઞાન અથવા સ્પષ્ટતાની નવી દ્રષ્ટિ નહોતી જે તે લાવવા માંગતા હતા. તે બધુ તે વિશે હતું કે તે હિન્દુ હતા કે મુસલમાન. આ મુખ્ય પ્રશ્ન હતો. તમે જાણતા ન હોવ તો, હું તમારી માટે કેટલીક ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ માહિતી લઈને આવ્યો છું: કોઈનો જન્મ હિંદુ કે મુસલમાન કે અન્ય કોઈ વાહિયાત રીતે થતો નથી. કે કોઈ પણ હિંદુ, અથવા મુસલમાન અથવા અન્ય કંઈપણ તરીકે મૃત્યુ નથી પામતા. પરંતુ જ્યારે આપણે અહીંયા છીએ, ત્યાંરે એક મોટું સામાજિક નાટક ચાલે છે.

તમે બનાવેલ દરેક વસ્તુ - તમે કોણ છો તે વિશેના તમારા વિચારો, તમે કયા ધર્મના છો, તમારું શું છે, તમારું શું નથી તે – બધુ અસત્ય છે. સત્ય ફક્ત છે; તમારે તેના વિશે કંઇ કરવાનું નથી રહેતું. આ સત્યના ખોડામાં જ આપણા બધાંનું અસ્તિત્વ છે. સત્યનો અર્થ એ નથી કે તમે જે બોલો છો; સત્ય એટલે મૂળભૂત કાયદા જે આ જીવન અને બીજા બધાને બનાવે છે. પસંદગી ફક્ત એટલી જ કરવાની છે કે તમે તેની સાથે સુસંગત છો કે નહીં. તમારે સત્યની શોધ કરવાની જરૂર નથી. તમારે સત્યનો અભ્યાસ કરવાની જરૂર નથી. તમારે તેને સ્વર્ગમાંથી નીચે લાવવાની જરૂર નથી.

જો કોઈ વૃક્ષ ઉગતું હોય અને મોર આવે, તો દેખીતી રીતે જીવનને ટેકો આપવા માટેની બધી જરૂરી સામગ્રી અહીં છે - તેથી જ તે ચાલુ છે. જો તમે અહીં છો, તો તેનો અર્થ એ છે કે આ જીવન બનવા માટેની બધી જ જરૂરી વસ્તુઓ અહીં છે. નહીં તો તમે અહીં ના હોત. પ્રશ્ન એ છે કે તમે આ દળો સાથે સુસંગત છો કે તેની વિરુદ્ધ છો?

“ઓહ, હું જીવનની શક્તિઓ વિરુદ્ધ કેમ જઈશ?” સારું, જે ક્ષણે તમે માનો છો કે તમે એવી વસ્તુ છો જે તમે હકીકતમાં નથી, તો તમે તેની વિરુદ્ધ છો. તમે વિચારો છો કે તમે ધાર્મિક બની રહ્યા છો, પરંતુ જે કઈ થઈ રહ્યું છે તે ફક્ત એ છે કે તમારું મગજ ખરાબ થઈ ગયુ છે; તમે માનસિક નાટકો ઉત્તપન્ન કરી રહ્યા છો અને અસ્તિત્વના નાટકોને સંપૂર્ણ રીતે તપાસી રહ્યા છો. તમે નિર્માતાની રચનાને સંપૂર્ણપણે ચૂકી કરી રહ્યાં છો, કારણ કે તમારી પોતાની મૂર્ખ બનાવટ તમને તમારા મગજમાં વ્યસ્ત રાખે છે.

પ્રબુદ્ધતા – અજ્ઞાનતાની ઉજવણી

તમે ત્યારે જ સત્ય તરફ આગળ વધશો જ્યારે તમને “મને ખબર નથી” નો અહેસાસ થશે. જો તમને લાગે કે તમે જાણો છો, તો તમે અસત્ય તરફ આગળ વધવાનું શરૂ કરશો - કારણ કે “મને ખબર છે” એ ફક્ત એક વિચાર છે; “મને ખબર નથી” એ એક હકીકત છે, તે વાસ્તવિકતા છે. જેટલું જલ્દી તમે મેળવશો, તે વધુ સારું છે. તમારા જીવનની સૌથી મોટી અનુભૂતિ એ છે કે તમે નથી જાણતા. "મને ખબર નથી" એક જબરદસ્ત સંભાવના છે. ફક્ત જ્યારે તમે "મને ખબર નથી" જોશો, ત્યારે ઝંખના અને જાણવાની કોશિશ અને જાણવાની સંભાવના વાસ્તવિકતા બની જશે.

આ સંસ્કૃતિમાં આપણે હંમેશાં અજ્ઞાનતા સાથે ઓળખાયા છે કારણ કે આપણું જ્ઞાન ઘણું ઓછું છે - ભલે આપણે કેટલુંય જાણીએ – પણ આપણી અજ્ઞાનતા અમર્યાદિત છે. તેથી જો તમે તમારી અજ્ઞાનતા સાથે ઓળખાઓ છો, તો તમે અમુક અર્થમાં અનહદ થઈ જાઓ છો, કારણ કે તમે જે કાંઈ પણ ઓળખો છો તે તમારા ગુણ હશે. એક રીતે, પ્રબુદ્ધતા એ અજ્ઞાનતાની ઉજવણી છે, આનંદિત અજ્ઞાનતા. તમે જ્ઞાનથી ગુંચવાયેલા નથી, તેથી તમે બધું બરાબર તે જ રીતે જોશો, જે રીતે એ છે, બસ. જો તમે જ્ઞાનમા ગૂંચવાયેલા હશો, તો તમને તે કોઈ પણ વસ્તુ એ રીતે નહીં જુઓ જે રીતે એ છે, તમે દરેક વસ્તુ વિશે પક્ષપાત હશે.

તેથી કબીર એક પ્રબુદ્ધ વણકર, રહસ્યવાદી હતા. રહસ્યવાદ એ ભૂતકાળના કોઈ વ્યક્તિ દ્વારા લખાયેલી કવિતા સાથે સંકળાયેલું ના હોવું જોઈએ. રહસ્યવાદનો અર્થ એ છે કે તમે દરરોજ જીવનના નવા ક્ષેત્રમાં પ્રવેશ કરી રહ્યાં છો. કંઈક નવું, જે તમે જાણતા ન હતા, તે આજે તમારા અનુભવમાં આવ્યો છે. રહસ્યવાદનો અર્થ સંચિત જ્ઞાન નથી; રહસ્યવાદ એટલે સંશોધન. જો તમે માનશો, તો તમે કોઈ સંશોધન કરશો નહીં. તમે ખરેખર ત્યારે જ અન્વેષણ કરી શકો છો જ્યારે તમે જાણો છો કે તમને ખબર નથી.

સંપાદકની નોંધ:સદગુરુ દ્વારા બોલવામાં આવેલા અન્ય રહસ્યવાદી વિષે વધુ વાંચો.