Volunteer
Donate
Shopમહાભારત અંક ૬૫: શું મારે માફ કરીને ભૂલી જવું જોઈએ?
મહાભારત કથાના કાર્યક્રમમાં એક સહભાગીએ સદ્ગુરને ક્ષમાશીલતા વિષે પ્રશ્ન પૂછ્યો, જેમાં મહાભારત મહાકાવ્યના એ પ્રસંગનો ઉલ્લેખ છે, જેમાં એક પછી એક પાંડવો જંગલનું ઝેરી પાણી પીધા પછી મૃત્યુ પામે છે અને યક્ષ યુધિષ્ઠિરને તેનું જીવન બચાવવા અને તેના ભાઈઓને પુનર્જીવિત કરવા પ્રશ્નોની હારમાળા સાથે સાચા ઉત્તર આપવાનો પડકાર ફેંકે છે. કોઈ નૈતિકતા કે ફિલસૂફીનો કાંચળી ઉતારીને સદ્ગુરુ ક્ષમાને આવશ્યક શરતો સાથે સમજાવે છે.
પ્રશ્નકર્તા: જ્યારે યક્ષ પ્રશ્નોની હારમાળા સાથે યુધિષ્ઠિરને તેનું પોતાનું જીવન બચાવવા માટે અને તેના ભાઈઓને પુંર્જીવિત કરવા માટે પડકાર ફેંકે છે, ત્યારે એક જવાબમાં તે કહે છે કે, ક્ષમા નો અર્થ છે શત્રુતા સહન કરતા રહેવું. પણ જો કોઈ તમારી સાથે સતત ખોટું કરી રહ્યું હોય, તો તમે તેને કઈ રીતે કરી માફ શકો?
યક્ષ: અને ક્ષમા શું છે?
યુધિષ્ઠિર: જે શત્રુતા સહન કરી જાય છે, તે જ હકીકત માં ક્ષમા આપી શકે છે.
કાર્ય પરિસ્થિતિ ઉપર આધાર રાખે છે. સમય પહેલા શું કરશો તે નક્કી કરી કાઢશો નહિ. તેનો અર્થ એ થાય કે, તમે સામી વ્યક્તિને જરૂરી એવી તક નથી આપી રહ્યા. કોઈ આજે કંઇ કરે અને આપણે તેને એક રીતે પ્રતિસાદ આપીએ અને કોઈ આવતીકાલે એવી જ વસ્તુ ફરીથી કરે અને આપણે કદચ અલગ રીતે પ્રતિસાદ આપીએ તેમજ કોઇ પરમ દિવસે ફરીથી તેવી જ રીતે વર્તે અને કદાચ આપણે તદ્દન અલદ પ્રતિસાદ આપીએ. તે પરિસ્થિતિ ઉપર આધાર રાખે છે.
માફ કરવાનો અર્થ છે કે તમે રોષપૂર્વક વર્તન નહિ કરો – તમે જે તે સંજોગોમાં જરૂરી હોય તે મુજબ કાર્ય કરશો. આનો અર્થ છે, હૃદયમાં કોઈ દુશ્મનાવટ રાખ્યા વગર તમે જે જરૂરી હોય તે કરશો -કોઈ પણ દાવપેચ વિના; કશું પણ મેળવ્યા કે ગુમાવ્યા વિના. માત્ર જે જરૂરી હોય તેટલું કરવું - મહાભારત નો આ સાર છે; આ કૃષ્ણએનો માર્ગ છે. માફીનો એ અર્થ નથી કે, તમે જે જરૂરી છે તે ન કરો. તેનો અર્થ તો એ થાય કે, તમે તમારી સાથે ભૂતકાળમન જે બન્યું છે તે ભૂલી ગયા છો. ભૂલી જવાનો અર્થ છે - તમારી યાદશક્તિ નબળી છે – એ સદ્ગુણ નથી. તમને તમારા જીવનની પ્રત્યેક કડવી ક્ષણ યાદ હોય અને તેમ છતાં તમારા દિલમાં કડવાશ ન હોય તે માફી છે.
ક્રમશ:...