वीकेंड नाही तर जीवन नाही?

सद्गुरु: बर्‍याच वर्षांपूर्वी जेव्हा मी पहिल्यांदा अमेरिकेत होतो तेव्हा ते मला टीजीआयएफ नावाच्या रेस्टॉरंटमध्ये गेले. मी त्यांना काय विचारले याचा विचार केला आणि ते म्हणाले, “Thank God, It’s Friday.”(“देवाचे आभार मानतो हा शुक्रवार आहे.”) ते शनिवार व रविवारसाठी जगत आहेत. जर आपण आठवडाभर दु: ख भोगले आणि शनिवार व रविवार जगलो तर ते खूपच बिचारे जीवन आहे. तुम्ही आठवड्याचा आनंद का बरं घेत नाही - फक्त शनिवार व रविवारचाच का घेता? कारण पुष्कळ लोक अशी कामे करीत आहेत ज्याने त्यांना काहीही फरक नाही. ते केवळ ते करत आहेत कारण तो रोजीरोटी कमावण्याचा एक मार्ग आहे.

सद्गुरुंचे वडील: समर्पणाचे एक प्रतीक 

माझे वडील आयुष्यभर खूप उत्साही डॉक्टर होते. ते डॉक्टर झाले कारण साडेचार वर्षांचे असताना त्यांची आई क्षयरोगाने गेली. आपल्या आईला भेटायला ते कसे जायचे याचे अनेक हृदयस्पर्शी कहाण्या आहेत. ती त्यांच्या तोंडावर टॉवेल ठेवून त्यांचा मुका घेई, कारण तिला भीती वाटायची की ती त्यांना संक्रमित करेल. त्या काळी फारसे उपचार उपलब्धले नव्हते. ताज्या हवेमुळे तिचा क्षयरोग बरा होईल या विचारांनी त्यांनी तिच्यासाठी टेकडीवर एक घर बांधले. पण तीचे वयाच्या एकवीस किंवा बावीसाव्या वर्षी निधन झाले - एक तरुण स्त्री. हे एक अतिशय श्रीमंत व्यापारी कुटुंब होते जिथे साहजिकच तुम्ही बारा वर्षांचे झालात की तुम्ही व्यवसायात असायचात. तिचा मृत्यू होण्यापूर्वीच ती त्याला म्हणाली, “तु डॉक्टर बनलेच पाहिजे.” कारण तिला असे वाटत होते की जर तिथे दुसऱ्या प्रकारचा कोणी डॉक्टर असता तर त्याने तिचे आयुष्य वाचवले असते.

म्हणून माझ्या वडिलांनी डॉक्टर वसा घेतला. आणि वयाच्या बाराव्या वर्षी जेव्हा त्यांच्या वडिलांनी जबरदस्तीने त्यांच्यावर व्यवसाय लादण्याचा प्रयत्न केला, तेव्हा त्यांनी आपले श्रीमंत कुटुंब सोडले आणि बाहेर रस्त्यावर अभ्यास केला. त्यांनी शिक्षणात खूप प्रगती केली आणि डॉक्टर बनले. सर्वात प्रथम त्यांनी एक गोष्ट केली म्हैसूर सेनेटोरियममध्ये क्षयरोगासाठी सेवा दिली. तीन वर्षे त्यांनी सेनेटोरियममध्ये महिन्याला पन्नास रुपयांवर काम केले. ते पूर्णपणे समर्पित असे डॉक्टर होते. पुढे त्यांनी सरकारी नोकरी केली. यशाची त्याची कल्पना अशी होती की तुम्ही डॉक्टर बनलेच पाहिजे - जर तुम्ही डॉक्टर नसाल तर तुम्ही निरुपयोगी आहात. कमीतकमी जेव्हा त्याच्या मुलांच्या बाबतीत त्यांची अशी अपेक्षा होती. नंतर मी त्यांना उशिरा निराश करू इच्छित नव्हतो, म्हणून जेव्हा मी दहा वर्षांचा होतो तेव्हा मी त्यांना म्हणालो, "ही एक गोष्ट आहे जी मी करणार नाही."

सामाजिक विचारांवर आधारित करिअर निवडी? 

कायमच, माझ्या वडिलांना भीती वाटत असे की मी कोणत्या एका विशिष्ट गोष्टीचे प्रशिक्षण घेत नाहीये. मी स्वत: मध्ये बऱ्याच संघर्ष केल्यानंतर मी डॉक्टर होण्याला “नाही” असे म्हटल्यावर ते म्हणाले, “ठीक आहे, निदान इंजिनिअरिंग तरी हो.” मग मी म्हणालो, “जेव्हा मी सांगितले की मला डॉक्टर व्हायचे नाही, जर तुम्ही मला‘ पशुवैद्यकीय डॉक्टर हो, आयुर्वेदिक डॉक्टर हो, जादूटोणा करणारा डॉक्टर हो ’असे सांगितले असेल तर - मी त्यावर विचार केला असता. परंतु जेव्हा मी डॉक्टर होण्यास ‘नाही’ असे म्हणतो तेव्हा तुमची ‘इंजिनिअर’ असे म्हणता - मग ती तुमची एक सामाजिक समस्या आहे. ही अस्तित्वाबद्दलची समस्या नाही.” मग ते म्हणाले, “तू काय करणार? तू कशासाठीही प्रशिक्षण घेतलेले नाही.” मी म्हणालो, “जर मी कशासाठीही प्रशिक्षण घेतलेले नाही, तर मला पाहिजे ते करू मी शकतो.”

मी हे त्यांची अवहेलना करायची म्हणून सांगत नाही. ते एक समर्पित डॉक्टर होते, जिथे जिथे ते जायचे तिथे लोकांनी अक्षरशः त्याची पूजा केली. मी त्यांच्या पेशाकडे अत्यंत आदराने पाहिले, पण सन्मान देऊन नाही. मी त्यांचा अत्यंत आदर केला कारण लोकांकरिता खूप काही केले, हे मी बर्‍याच वेळा माझ्या डोळ्यांनी पाहिले आहे. माझी आई नेहमीच तक्रार करायची, कारण आम्ही नेहमीच अशा प्रकारच्या स्टेशन्स मध्ये असायचो जेथे रात्री कधीही मध्यरात्री देखील कॉल येत असत आणि ते जात. कितीतरी वेळा, ते रात्रीचे जेवण करत असताना, फोन वाजत असे आणि जेवण अर्ध्यावर टाकून ते जात.

माझी आई त्याला याचना करायची, “फक्त तीन मिनिटे; जेवण संपवून जा. ” पण ते “नाही” म्हंणून निघून जात. आणि कधीकधी ते पहाटे 2:00 किंवा 4:00 वाजता घरी यायचे. ही त्यांच्याबद्दल माझ्यासाठी सर्वात प्रभावी गोष्ट होती - हा माणूस जे काही करीत होता त्याबद्दल वचनबद्ध होता.

रोजी रोटी कमावणे हाच प्राथमिक निकष आहे का? 

या प्रकारच्या बांधिलकीमुळे मला त्यांचा अभिमान वाटतो. परंतु त्याच वेळी, ते माझ्याशी जीवनात कसे रहायचे या संदर्भात बोलले. “डॉक्टर हो; रोजीरोटी कमाव." मी म्हणालो, “मला असे जीवन जगण्याची इच्छा नाही.” मग ते म्हणाले, “इंजिनियर बन; रोजीरोटी कमाव." मी म्हणालो, “मला असे जीवन जगण्याची इच्छा नाही.” मग ते म्हणाले, “किमान व्यवसायात जा, पैसे मिळव.” मी नाही म्हणालो." मी म्हणालो, “रोजी रोटी मिळवण्याची चिंता मला कधीच नसते.”

मी खूप तरुण होतो तेव्हा मी माझ्या मोटारसायकलवरून देशभर फिरलो . मी अनेक आठवडे जंगलात बाहेरचा आधार न घेता काढले. मी म्हणालो, “मी कुठेही राहू शकतो.” त्यावेळी मी काय शोधत होतो ते मला माहित नव्हते. मला फक्त एवढेच माहित होते की मी एका टेबलामागे बसून जगणार नाही - हे मला शंभर टक्के स्पष्ट होते. मी काय करीन ते मला माहित नव्हते. मला फक्त एक गोष्ट माहित होती - मी इथे जगण्यासाठी आहे. येथे असलेली प्रत्येक सजीव वस्तू येथे जगण्यासाठी आहे. केवळ माणसांना असे वाटते की ते दुसर्‍या कोणत्यातरी हेतूसाठी येथे आहेत.

काहीतरी जास्त शोधत आहात? 

इतर सर्व प्राण्यांना माहित आहे की ते जगण्यासाठी येथे आहेत. त्यांच्यासाठी जगणे म्हणजे खाणे, झोपणे, पुनरुत्पादित करणे आणि मरणार - त्यांचे जीवन पूर्ण आहे. एकदा तुम्ही माणूस म्हणून आल्यावर, तुम्हाला पाहिजे तितके खाऊ शकता, तुम्हाला पाहिजे तितके झोपू शकता, तुम्हाला पाहिजे तितके प्रजनन करू शकता - तरीही, असं असलं तरीही आयुष्य पूर्ण नाही. तुमच्यातले जीवन दुसर्‍या कशासाठी तरी आसुसलेले आहे. जर ते “काहीतरी दुसरे” घडले नाही तर तुम्हाला अपूर्ण वाटते.

आत्ता, विकेंडवाले लोक - जे शनिवार व रविवारी जगतात ते स्पिरिट त्यांच्यात ओततात कारण त्यांच्यात पुरेसं स्पिरिट नसते. माझ्यात स्पिरिट इतके भरले आहे की ते मला कधीच बाहेरून ओतण्याची गरज वाटली नाही. केवळ स्वतःचे स्पिरिट गमावलेल्यांनाच बाहेरून स्पिरिट ओतावेसे वाटते. त्यांना ब्रेक आवश्यक आहे - ते ठीक आहे. परंतु तुम्ही काम आणि जीवन यांच्यात हा फरक करू नये हे खूप महत्वाचे आहे.

 

आयुष्याशिवाय काही नाही 

तुम्ही जे करत आहात ते तुमचे जीवन नसल्यास कृपया ते करू नका. तुम्ही जे करत आहात ते तुमचे जीवन असणे आवश्यक आहे. ते तुमचे जीवन आहे. तुमच्यातील बहुतेक जण कुटुंबापेक्षा कामावर जास्त वेळ घालवतात. मग हे जीवन का नाही आणि तेच जीवन का आहे? काम देखील जीवन आहे. हा जीवनाचा एक पैलू आहे - तो जीवनाचा आणखी एक पैलू आहे. वेळ कशी वापरावी, किती सुट्टी लागेल या गरजा वेगवेगळ्या लोकांसाठी भिन्न असू शकतात. जर तुम्ही दर आठवड्याच्या शेवटी घरी असाल तर कदाचित तुमच्या कुटुंबास आनंद वाटेल. दुसऱ्या कोणत्या तरी कुटुंबात दर आठवड्याच्या शेवटी तुम्ही घरी असावे ही त्यांची इच्छा नसते. परिस्थितीनुसार आणि व्यक्तींप्रमाणे ते बदलू शकते.

हे समजणे फार महत्वाचे आहे की आपल्या जन्माच्या क्षणापासून आपण मरेपर्यंत, आपण केवळ जीवन, जीवन आणि फक्त जीवनच करत असतो - जीवनाशिवाय इतर काहीही नाही.