જીવનમાં સફળતા કોણ નક્કી કરે છે? શું તેમાં માત્ર ભાગ્ય હોય છે કે તેમાં કૃપાનો હાથ રહેલો હોય છે? ભાગ્ય અને કૃપા વચ્ચે ફરક હોય છે? મહાભારતના કાર્યક્રમમાં એક સહભાગી દ્વારા પૂછાયેલા પ્રશ્ન સદ્‍ગુરુએ આપેલો જવાબ અહીં પ્રસ્તુત છે.

યાદવોની સુખ-સમૃદ્ધિ શરૂઆતમાં ખૂબ વધે છે, પછી તેઓ સ્વચ્છંદી બની જાય છે અને પરિણામ સ્વરૂપ તેમની નિયતિ તેમને અંત તરફ લઈ જાય છે. કૃષ્ણ જોતા રહે છે, જાણે છે કે તેમના જેવા દૈવી જીવને માટે પણ કર્મના નિયમોમાંથી છટકવું શક્ય નથી.

સદ્‍ગુરુ પરંપરાગત જાતિ પ્રથા જાતિઅનુસાર ધર્મ અંગેનો પ્રશ્ન અને આધુનિક સમાજમાં પ્રવર્તતી વર્ગ વ્યવસ્થા પાછળ રહેલા તર્ક પર પ્રકાશ પાડે છે.

દુર્યોધનથી પરાસ્ત થઈ રહેલો ભીમ કૃષ્ણ સામે મદદ માટે જુએ છે. યુદ્ધ પૂરું થવા પર છે, પરંતુ સંહાર હજુ બાકી છે.

જ્યારે કુરુક્ષેત્રના મેદાનમાં મહાયુદ્ધનો પ્રારંભ થાય છે, ત્યારે અર્જુને થોડી શંકા થાય છે. ઈતિહાસના સૌથી પ્રખ્યાત સંવાદ, ભગવત ગીતામાં, કૃષ્ણ અર્જુનને સમજાવે છે કે, કેવી રીતે અનિર્ણાયક રહેવું તે સૌથી મોટો અપરાધ છે.

દિવાળીને નવી રીતે જુઓ. સદ્‍ગુરુ વિશ્વના સૌથી ઉત્કૃષ્ટ તહેવારોમાંના એકનું આધ્યાત્મિક મહત્વ દર્શાવે છે.

અશ્વત્થામાએ બ્રહ્માસ્ત્ર છોડ્યું અમે કૃષ્ણએ તેની એક નવજાત પર થનારી અસરને રોકવા વચ્ચે પડવું પડ્યું. વાંચો આ કૃત્યએ કઈ રીતે કૃષ્ણને હંમેશ માટે બદલી નાખ્યા.

શું ધર્મ સત્યનો પર્યાયવાચી શબ્દ છે? શું ધર્મ માણસ માટે અંતિમ કાયદો હોય છે કે તે પરિસ્થિતિ પ્રમાણે બદલાઈ શકે છે? અને શું તેમાં સમાવિષ્ટતાનું પરિબળ હોવું જોઈએ? સદ્‍ગુરુ સામાન્ય રીતે ખોટું અર્થઘટન પામેલા મહાભારતના ચાવીરૂપ વિષય અંગે ગહન દૃષ્ટિકોણ પ્રસ્તુત કરે છે.

કુરુક્ષેત્ર નું યુદ્ધ સમાપ્ત થયું. મોટા પ્રમાણમાં જાનહાનિ થઈ. દુર્યોધનને છોડીને બધા કૌરવ ભાઈઓ મૃત્યુ પામ્યા છે. તેનો અર્થ એ કે હજુ વિગ્રહનો જડમૂળથી નાશ થયો નથી.

પાંડવો વનવાસ તો સહી રહ્યા હતા, ઉપરથી દુર્યોધન તેમને વધુ પીડા પહોંચાડવાની મહેચ્છાથી તેમને શ્રાપ મળે તેવું કાવતરું ઘડે છે.

યુદ્ધ જીતાઈ ગયું છે અને પાંડવો તેમના હકનું રાજ્ય લેવા માટે હસ્તિનાપુર પાછા ફર્યા. નફરતની આગમાં બળી રલેલા ધૃતરાષ્ટ્ર અને ગાંધારી પાંડવોને મારવાની યોજના બનાવે છે - પણ કૃષ્ણ તેને નિષ્ફળ કરે છે.

સદ્‍ગુરુ મહાભારતના દૃષ્ટાંતો આપીને માણસ જીવનમાં સફળ થવા માટે જે પ્રયાસો કરે છે તેમાં કૌશલ્ય, કૃપા અને નસીબની ભૂમિકા અને તેમના મહત્ત્વની વિસ્તૃત છણાવટ કરે છે.

સદ્‍ગુરુ કહે છે કે, દુર્યોધન શા માટે કૃષ્ણની દિવ્યતા સ્વીકારતો નથી. તેઓ એ પણ સમજાવે છે કે કઈ રીતે કુરુક્ષેત્રના યુદ્ધમાં પાત્રોની તેમણે કરવાના કાર્યોને આધારિત ગોઠવણી થઈ અને યુદ્ધનું પરિણામ નિર્ધારિત થયું.

કુરુક્ષેત્ર યુદ્ધનો અડધો સમય તો અર્જુન તેના વિરોધીઓને મારવાનું ટાળતો રહ્યો. કૃષ્ણની ધીરજ ખૂટી અને તેમણે અર્જુનને અંતિમ ચેતવણી આપી અને અર્જુન અને કર્ણ વચ્ચેનું ઐતિહાસિક યુદ્ધ શરૂ થયું.

મહાભારત શ્રેણીનાં આ અંકમાં આપણે જોઈશું કે, ઘણા લોકોના મૃત્યુનો ઘાટ ઘડાઈ ચૂકયો છે. ક્રોધિત દ્રૌપદીને કૃષ્ણ બદલો લેવાનું વચન આપે છે. એક રમતને કારણે આગેવાનોનું ચરિત્ર છતું થઈ ગયું; કોણ કોના પક્ષે હશે તે પણ નિશ્ચિત થઈ ગયું. રમતમાં ફેંકાતા પાસાએ જે યુદ્ધ તેર વર્ષ પછી થવાનું જ હતું તેની પૂર્વસંધ્યાની ઝલક બતાવી દીધી.